Ο Στέφανος Αρετάκης είναι ένα λαμπρό παράδειγμα, όσο κλισέ κι αν σας φαίνεται ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός, ενός νέου ανθρώπου που ρίσκαρε να ακολουθήσει παντού την επιστήμη που αγαπάει από παιδί, να «ακούσει» την κλίση του και τελικά να ξεχωρίσει με τις δικές του ικανότητες και τη δική του πολύχρονη εργασία. Στα 24 χρόνια τελείωσε το διδακτορικό του και ξεκίνησε μεταδιδακτορικό στο Princeton, θέση που στην Αμερική θεωρείται ως λέκτορας. Υπήρξε ερευνητικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου για τρία χρόνια και προσωρινό μέλος της προχωρημένης έρευνας της Αμερικής σ’ ένα ανεξάρτητο ινστιτούτο όπου ήταν μόνιμο μέλος ο Albert Einstein.
Αισθάνεται περήφανος για την ομιλία που έδωσε στο Tedx μπροστά στον σπουδαίο μαθηματικό Χόκινγκ σε μία μαγική όπως ο ίδιος την αποκαλεί, στιγμή. Του αρέσει το τένις, το ποδόσφαιρο, το σκι, το τρέξιμο και τα βάρη ενώ στην παρούσα φάση θα επέστρεφε στην Ελλάδα μόνο με μία προσωπική αφορμή, αφού η ζωή του στην Αμερική είναι «ό,τι καλύτερο μπορούσε να έχει».
Ο λόγος που εκείνος δίνει συνεντεύξεις είναι ότι θέλει να ακούγεται στα νέα παιδιά, που πιστεύει πως είναι ολοένα και καλύτερα εξελικτικά, ότι πρέπει να επικεντρώνονται σε αυτό που τους αρέσει κι όχι στο να είναι καλοί σε όλα. Ο λόγος που εμείς θέλαμε μία συνέντευξη με τον Στέφανο, είναι η ποιότητα, η ταπεινότητα παρά την επιτυχία, η προτροπή και η αισιοδοξία που αποπνέει πως οι δυνάμεις μας είναι ό,τι έχουμε και με αυτές μπορούμε να πετύχουμε.
Όλοι σε ρωτούν αν κάποια στιγμή θα επιστρέψεις στην Ελλάδα. Εγώ θα ήθελα να μάθω πως έφυγες από την Ελλάδα και πως άνοιξαν οι δρόμοι για τα τόσα ενδιαφέροντα πράγματα, που κάνεις;
Όταν ήμουν στο Λύκειο, είχα τον στόχο να φοιτήσω σε αμερικανικά πανεπιστήμια πάνω στα μαθηματικά. Αυτό όμως δεν καρποφόρησε. Οπότε παρέμεινα στην Ελλάδα, όπου έζησα εξαιρετικά φοιτητικά χρόνια αλλά στο πίσω μέρος του μυαλού μου υπήρχε πάντα η έντονη επιθυμία να πάω σε κάποιο πανεπιστήμιο έξω, να δω το περιβάλλον εκεί και να αποκτήσω εμπειρίες.
Ο πατέρας σου, που είναι μαθηματικός, βοήθησε στην καθοδήγησή σου;
Ο πατέρας μου είναι καθηγητής της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και μου έδωσε από νωρίς τα «φώτα» του. Ωστόσο δεν είχε εικόνα για το διδακτορικό ή το κομμάτι της έρευνας, που μ’ ενδιέφερε καθώς δε γνώριζε πως δουλεύουν αυτά τα δύο σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Οπότε ναι, με καθοδήγησε αλλά σε πράγματα που είχε πλούσια τη γνώση του.
Δήλωσες σε πρόσφατη συνέντευξη ότι έχεις μάθει να στηρίζεσαι στα πόδια σου και πως ποτέ δεν αναζητούσες ιδιαίτερα τη βοήθεια των άλλων. Η ερώτηση λοιπόν είναι η εξής, πως κατάφερες βήμα- βήμα όσα έχεις πετύχει έως σήμερα;
Συνεχίζω λοιπόν από εκεί, που είχαμε μείνει στην αρχή της συζήτησής μας… Μετά τις σπουδές μου έφυγα στην Αγγλία, χώρα που τότε θεώρησα πως λόγω Ευρώπης θα ήταν περισσότερο προσβάσιμη. Πήγα εκεί στα τυφλά, χωρίς να γνωρίζω κανέναν. Το μόνο που είχα στο μυαλό μου, ήταν να σπουδάσω στο Cambridge και να κάνω το μεταπτυχιακό μου εκεί για έναν χρόνο. Στην Αγγλία όμως γνώρισα έναν άνθρωπο, που με βοήθησε. Αυτός ήταν και είναι ο μέντοράς μου, ο καθηγητής Μιχάλης Δαφέρμος, ο οποίος στη συνέχεια έγινε κι ο επιβλέπων καθηγητής στο διδακτορικό μου. Εκείνος με εισήγαγε στη θεωρία της σχετικότητας, μου έμαθε ποια είναι τα ανοιχτά προβλήματα, ποιες είναι οι τεχνικές που δουλεύουμε και πάνω απ’ όλα με στήριξε και με στηρίζει τα τελευταία είκοσι χρόνια! Όταν έφτασα στην Αγγλία κι ήμουν μόνος, 20 χρονών, ο Μιχάλης Δαφέρμος ήταν ο μοναδικός άνθρωπος που είχα.
Γενικά δεν πιστεύω ότι κάνουμε τα πάντα μόνοι μας, γιατί κι επιστημονικά να το δεις πάντα πατάς στις πλάτες κάποιων άλλων που έχουν προηγηθεί. Θέλω να πω ότι κανείς δεν ξεκινάει από το μηδέν. Απλά η επιστήμη μου κι ο πανεπιστημιακός κλάδος έχουν πολύ συγκεκριμένους ανθρώπους, που μπορούν να βοηθήσουν. Το ζήτημα είναι να μην έχεις εξάρτηση από τρίτα άτομα, αλλά να σε στηρίζουν.
Ακούω πολλά παιδιά, που είναι στο prime της ζωής τους, να λένε πως περιμένουν έναν πολιτικό ή έναν συγγενή να τα διορίσει. Αυτά τα παιδιά έχουν σκεφτεί πως όταν εξαρτώνται και δεν προσπαθούν, χάνουν τις δυνάμεις τους;
Τελείωσες το προπτυχιακό σου με άριστα σε 1,5 χρόνο και πριν ακόμη ολοκληρώσεις το διδακτορικό στο Cambridge, ξεκίνησες τις ανακαλύψεις. Ο λόγος που είσαι αυτό το μαθηματικό φαινόμενο όπως περιγράφει η ίδια η πορεία σου, πιστεύεις πως είναι η ευφυία ή κάποια άλλα χαρακτηριστικά;
Δεν είμαι σίγουρος ότι ξέρω τι σημαίνει ευφυία, γιατί δεν έχω καμία απολύτως κλίση στα θεωρητικά όπως είναι η ιστορία, τα αρχαία ή το να μαθαίνω ξένες γλώσσες. Αυτό που μπορώ να πω, είναι πως είχα κάποια κλίση στα μαθηματικά και μάλιστα σε συγκεκριμένους τομείς (όχι σε όλους). Είναι κάποιοι τομείς των μαθηματικών, που προσομοιάζουν κάπως ως ιδέες σε ιστορία ή αρχαία κι αυτοί δε μου αρέσουν καθόλου. Οι πιο εποπτικοί και γεωμετρικοί με περισσότερη εικόνα κινούν το ενδιαφέρον μου. Το εποπτικό κομμάτι σε σχέση με τη λογική, που θα μπορούσε κάποιος να πει ότι είναι σαν τα επιτραπέζια παιχνίδια και το σκάκι, αποτελούν την κλίση μου. Έχεις τους κανόνες και παίζεις σε συγκεκριμένες γραμμές. Ακριβώς έτσι είναι και μία μαθηματική θεωρία, με τη μόνη διαφορά ότι οι κανόνες και τα αξιώματα της συγκεκριμένης θεωρίας είναι 100% εμπνευσμένα από τον άνθρωπο ενώ τα αξιώματα που έχουμε στα μαθηματικά είναι εμπνευσμένα από τη φύση. Μάλιστα η γεωμετρική θεωρία των μαθηματικών μπορεί να οδηγήσει σε θεωρία, όπως είναι η σχετικότητα και γενικά το πως συμπεριφέρεται ο κόσμος, το σύμπαν μας. Οπότε είναι η κλίση μου, αλλά και η δουλειά. Αν περάσουν για παράδειγμα τρεις μήνες και δε δουλέψω καθόλου, προφανώς θα έχω μείνει στο απόλυτο μηδέν σε ό,τι αφορά στην εξέλιξή μου. Αν όμως εργαστώ πολύ σκληρά, σε συνδυασμό ότι πρόκειται για κάτι που μου αρέσει, υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να μπορέσω να λύσω κάποιο πρόβλημα ή να καταλάβω κάτι.
Οπότε τα μαθηματικά έχουν άμεση σχέση με τη φύση;
Ναι είναι ένα εργαλείο, που μας βοηθάει να επιστρέψουμε σ’ εκείνη μελετώντας το.
Πρότυπά είχες όταν ήσασταν παιδί, σχετικά με την επιστήμη σου;
Θαύμαζα τον Euler ως μαθηματικό με αυτά που είχε πετύχει στις δεδομένες συνθήκες του χρόνου και πιο πρόσφατα τον Χόκινγκ, τον Einstein, τον Δημήτρη Χριστοδούλου, τον δικό μου καθηγητή Μιχάλη Δαφέρμο και κυρίως όσους με τη δουλειά των οποίων ασχολήθηκα ανά περιόδους και μπορούσα να εκτιμήσω.
Είπες πως δεν έχετε ιδιαίτερη κλίση στη θεωρία. Εκτός μαθηματικών διαβάζεις;
Μπορεί να έχω διαβάσει ένα βιβλίο στη ζωή μου, όταν ήμουν μικρό παιδί. Ο πατέρας μου ήθελε να πηγαίνω φροντιστήριο έκθεση και του έκανα αυτή τη χάρη για ένα με δύο χρόνια. Η έκθεση λοιπόν μού άρεσε, γιατί αναπτύσσαμε ιδέες αλλά σε φροντιστήριο για άλλα μαθήματα π.χ. βιολογία, ιστορία, αρχαία κτλ. δεν πήγα ποτέ.
Η έκθεση είναι ωραία, γιατί είσαι εσύ ο ίδιος που ανακαλύπτεις και γράφεις, ενώ στα άλλα πρέπει να μάθεις τι έχουν γράψει οι άλλοι, να τα θυμάσαι και να τα αναλύεις.
Άρα το ελκυστικό κομμάτι είναι στην ανακάλυψη;
Ναι, χωρίς να λέω ότι έχω τη μέγιστη κλίση προς την ανακάλυψη.
Αστάθεια Αρετάκη και ο δρόμος προς ένα μαθηματικό θεώρημα με το όνομά του
Πως είναι να έχεις ένα μαθηματικό θεώρημα με το όνομά σου;
Είναι κάτι που ήρθε πολύ αργά και δε γίνεται από τη μία ημέρα στην άλλη. Πρώτα ανακαλύψαμε μία μορφή, το είπαμε στους μαθητές του Χόκινγκ, κάποιοι το ανέφεραν στα σχετικά συνέδρια, κάποιοι στο Παρίσι έλεγαν πως δεν έχει καμία αξία η συγκεκριμένη ανακάλυψη γιατί κανείς δεν ενδιαφέρθηκε στο παρελθόν να ανακαλύψει την περιοχή. Οπότε τα πρώτα πέντε χρόνια της ανακάλυψης, υπήρχε πλήρης αφάνεια μέχρι τα 26 χρόνια μου. Εγώ συνέχιζα όμως να δουλεύω πάνω σε αυτό, παρά την κριτική, με τον πάντα υποστηρικτικό καθηγητή μου κι εκεί στα 26- 27 μου άρχισαν να μελετούν τα δικά μας ευρήματα. Περνούσαν από ερευνητικές ομάδες και δημιουργούνταν θέσεις στα πανεπιστήμια, όπου η μελέτη αυτής της θεωρίας αποτελούσε το διδακτορικό κάποιων φοιτητών. Έτσι μετά από μία δεκαετία ξεκίνησε να δημοσιεύεται και να υπάρχει στη βιβλιογραφία η Αστάθεια Αρετάκη. Τόσο αργά κι εξελικτικά προέκυψε το θεώρημά μου κι είμαι πολύ χαρούμενος, που καταφέραμε κι ανακαλύψαμε κάτι που έχει αποτέλεσμα και στα μαθηματικά και στη φυσική.
Το θεώρημά μου Αστάθεια Αρετάκη είναι το αποτέλεσμα πολλών ζυμώσεων και διεργασιών κι ακόμη δουλεύουμε πάνω σε αυτό. Το να καταλάβεις ένα φυσικό φαινόμενο, δεν τελειώνει ποτέ! Θέλεις να κάνεις αυτές τις συνθήκες όλο και πιο δύσκολες, προκειμένου τα αποτελέσματα που βρίσκεις να είναι πραγματικά στο διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Ποιος ήταν ο πρώτος άνθρωπος, μετά τον καθηγητή σου, που το έμαθε ότι μπήκε στη βιβλιογραφία το θεώρημα Αστάθεια Αρετάκη;
Σε προσωπικό επίπεδο, ξεκάθαρα ο μπαμπάς μου, ο οποίος χάρηκε κι όλα αυτά τα χρόνια μιλάμε και μελετάμε για οποιαδήποτε εξέλιξη υπάρχει.
«Αστάθεια Αρετάκη» λοιπόν είναι το θεώρημά σας, για το οποίο έχετε πει πως ουσιαστικά μάς δείχνει ότι «στο εσωτερικό των μαύρων τρυπών δοκιμάζονται οι αντοχές και τα θεμέλια όλων όσων απαρτίζουν το σύμπαν». Θα θέλατε να το εξηγήσετε λίγο για το ευρύ κοινό, που δε γνωρίζουμε όσα μελετάτε κι ανακαλύπτετε;
Το θεώρημα έχει να κάνει με τη συμπεριφορά κάποιων συγκεκριμένων μαύρων τρυπών. Οι μαύρες τρύπες ως οντότητα είναι περιοχές στο σύμπαν μας από τις οποίες τίποτα δε μπορεί να διαφύγει, ούτε καν το ίδιο το φως κι αυτό συμβαίνει λόγω της πολύ ισχυρής βαρυντικής τους έλξης. Οπότε αν η βαρύτητα γίνει πάρα πολύ ισχυρή κάτω από ένα συγκεκριμένο σημείο, το οποίο μπορεί να γίνει υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, τότε μία περιοχή δύναται να μετατραπεί σε μαύρη τρύπα. Υπάρχουν διάφορες μαύρες τρύπες, ανάλογα με το πόση μάζα περικλείουν, πόσο ηλεκτρικό φορτίο έχουν, πόση στροφορμή, πόσο γυρίζουν πως περιστρέφονται κτλ. Για μία κατηγορία μαύρων τρυπών, οι οποίες λέγονται ακραίες κι έχουν να κάνουν με την περιστροφή τους, η περιστροφή τους είναι πολύ γρήγορη. Εκεί ανακαλύψαμε ένα κομμάτι αστάθειας, το οποίο σημαίνει πως αν κάτι τις μεταβάλλει- όπως η γη επηρεάζεται από το φεγγάρι κι έχουμε την παλίρροια πάνω στη γη- τότε αυτές θα συμπεριφερθούν ας το πούμε αλλόκοτα. Όπου «αλλόκοτα» σημαίνει «ασταθώς», δηλαδή η συμπεριφορά της μαύρης τρύπας μετά τη μεταβολή και την αλληλεπίδραση με κάποιο άλλο σώμα θα είναι πολύ διαφορετική από πριν ακόμη κι αν η αλληλεπίδραση είναι πάρα πάρα πολύ μικρή. Άρα ένα πάρα πολύ μικρό σώμα μπορεί να οδηγήσει σε πολύ μεγάλη αλλαγή της συμπεριφοράς κι αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αλλάξει η στροφορμή, το μέγεθός της και το τι γενικότερα εμπνέεται από την περιοχή κοντά από αυτή τη μαύρη τρύπα. Επομένως μελετήσαμε τη συμπεριφορά της ακραίας μαύρης τρύπας όταν αλληλεπιδρά με κάτι άλλο και τι προξενούν οι πολύ μικρές μεταβολές στις ακραίες μαύρες τρύπες.
Έχεις δηλώσει ότι «Τα μαθηματικά αποτελούν κεντρικό μοχλό για την ανάπτυξη της ανθρωπότητας, υπεισέρχονται παντού, σε όλα τα πεδία της ζωής, των επιστημών και της τεχνολογίας, του ψηφιακού κόσμου και της τεχνητής νοημοσύνης. Και μπορούν να δώσουν απαντήσεις για τον κόσμο μας». Ποιες είναι οι απαντήσεις που σου έχουν δώσει μέχρι τώρα τα μαθηματικά για τη ζωή;
Εμένα με έχουν βοηθήσει στο να σκέφτομαι με λογική και να προσπαθώ να επεξεργάζομαι δεδομένα, να καταλήγω σε σενάρια και να επιλέγω με βάση τη λογική που έχω αναπτύξει από τα μαθηματικά. Ωστόσο να τονίσουμε πως τα πράγματα δε βασίζονται μόνο στη λογική κι έτσι αυτή η φιλοσοφία δεν εφαρμόζεται πάντα σε προσωπικό επίπεδο.
«Η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει τη ζωή μας προς το καλύτερο μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια»
Ποια είναι η γνώμη σου για την τεχνητή νοημοσύνη;
Ξεκάθαρα είναι το μέλλον της ανθρωπότητας. Είναι σαν να ρωτούσαμε κάποιον το 1935 ποια είναι η γνώμη του για τα τρανζίστορ και τους υπολογιστές. Ο πρώτος υπολογιστής μπορεί να έγινε το 40, αλλά το πρώτο laptop το 2000. Τώρα όμως τα πρώτα papers έγιναν το 2010 και μόλις 15 αργότερα συμβαίνουν τρελά πράγματα. Πάρα πολύ σύντομα, σε περίπου μία πενταετία, και ξεκάθαρα λοιπόν, η τεχνητή νοημοσύνη θα κυριαρχήσει στη ζωή μας και θα την κάνει πολύ καλύτερη, εκμηδενίζοντας βασικά έξοδα, λύνοντας προβλήματα όπως είναι το ενεργειακό και ο κάθε άνθρωπος θα έχει τον δικό του σοφέρ γιατί θα είναι ένας υπολογιστής που μας οδηγεί.
Ο κάθε άνθρωπος θα έχει τον δικό του σεφ και γιατρό, που θα είναι ένα ρομπότ το οποίο θα μας χειρουργεί και θα επιβλέπει την υγεία μας. Συνοπτικά λοιπόν πολύ σύντομα ο κάθε άνθρωπος θα έχει σχεδόν όλα του τα προβλήματα λυμένα εξαιτίας της τεχνητής νοημοσύνης.
Τώρα αν μακροπρόθεσμα, όπως λέει ο Elon Musk, τα ρομπότ μας αφανίσουν, δεν το γνωρίζω. Τα ρομπότ της AI δε θα είναι καθόλου αυτοματοποιημένα, θα βλέπουν, θα αναλύουν και θα δίνουν το αποτέλεσμα που εμείς θέλουμε.
Στέφανος Αρετάκης: «Αν κάποιος έχει μία κλίση, πρέπει να γίνεται με ξεκάθαρη προσέγγιση από νωρίς»
Ο Στέφανος έχει αφιερώσει τη ζωή του στα μαθηματικά ή τα μαθηματικά αποτελούν απλά ένα μεγάλο και σημαντικό κεφάλαιο της ζωής του;
Μέχρι τα 25 η ζωή μου ήταν αποκλειστικά μαθηματικά. Πλέον τα μαθηματικά παραμένουν η δουλειά μου κι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της ζωής μου. Ασχολούμαι μαζί τους και ως χόμπι, π.χ. όταν θέλω να ηρεμήσω λύνω ασκήσεις γεωμετρίας λυκείου, αλλά δε θυσιάζω τον χρόνο της προσωπικής ζωής μου στον βαθμό που το έκανα παλιά.
Φαίνεστε πολύ πειθαρχημένος. Η καθημερινότητά σας πως είναι;
Η καθημερινότητα είναι λίγο περίεργη, ακριβώς λόγω της ευελιξίας που έχω από τη δουλειά μου. Υπάρχουν κάποιες ημέρες που δουλεύω συνέχεια και προσπαθώ να τελειώσω μία εργασία ή ένα ερευνητικό πρότζεκτ και να τελειώσω όσο πιο γρήγορα μπορώ. Υπάρχουν όμως άλλες περίοδοι, που δεν είμαι και τόσο πολύ πειθαρχημένος αφού δε θα διαβάσω τόσο και θα τεμπελιάσω.
Αυτό που λέτε για τα χρονικά διαστήματα μεγάλου φόρτου εργασίας ή πνευματικής ξεκούρασης, είναι χαρακτηριστικό δημιουργικών ανθρώπων. Τα μαθηματικά είναι δημιουργικά;
Πολύ ωραία λέξη και ναι, τα μαθηματικά είναι 100% δημιουργικά!
Όπως συμβαίνει και με την έκθεση, έτσι και με τα μαθηματικά, εσύ το δημιουργείς με πολύ λίγους κανόνες ή θεωρία. Μετά βρίσκεσαι σε μία πισίνα δημιουργικότητας και μόνος σου πρέπει να δεις πως θα βρεις τη λύση και πως θα συνδυάσεις τα εργαλεία που έχεις.
Είστε καθηγητής Πανεπιστημίου από τα 28 κι έχετε ήδη αφήσει το λιθαράκι στην ιστορία της ανθρωπότητας. Τι έπεται στη συνέχεια;
Είμαι πολύ χαρούμενος γι’ αυτό που συμβαίνει, όσον αφορά στη συνεισφορά στην επιστήμη γνωρίζοντας και πόσο τυχερός ήμουν να γνωρίσω τον Μιχάλη Δαφέρμο που με καθοδήγησε. Τώρα για το μέλλον, θα συνεχίσω να δουλεύω πάνω σε αυτά ευτυχώς έχω και πολλούς συνεργάτες στην Αμερική και στη Ευρώπη. Προσωπικά έχω πολλά στο μυαλό μου, επιστημονικά ελπίζω και προσπαθώ για το καλύτερο στο μέλλον.
Θα επιστρέψω στο παιδί Στέφανο, ο οποίος ήταν μαθητής του 13 κι όπως έχετε πει σε ομιλία σας στο Tedx, είχατε μηδενική υποστήριξη από τους δασκάλους λόγω του ότι το ενδιαφέρον σας περιοριζόταν στα μαθηματικά. Μάλιστα αναγκαστήκατε να αλλάξετε σχολείο. Αναφέρατε κι άλλα παραδείγματα επικρίσεων. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτές τις εμπειρίες και πως τις διαχειρίζεστε, τόσο συναισθηματικά όσο κι επιστημονικά.
Συναισθηματικά είναι το πιο δύσκολο από όλα, με επηρεάζει πάρα πολύ γιατί δεν είμαι από τους ανθρώπους που έχουν γερό στομάχι. Υπάρχουν στιγμές που πέφτω ψυχολογικά, η οικογένειά μου κι ο καθηγητής μου με βοηθούν να ξεπερνάω τις δύσκολες καταστάσεις, να παίρνω ρίσκα και να έχω επιμονή, ώστε να δουλέψω με προσήλωση. Στο σχολείο τώρα ήταν κάποιοι καθηγητές, όχι όλοι φυσικά, που είχαν εχθρική συμπεριφορά απέναντί μου. Το θέμα είναι ότι 20 χρόνια αργότερα, ο καθηγητής που μου έκανε το μεγαλύτερο bullying και με ανάγκασε να αλλάξω σχολείο, μου έστειλε μήνυμα για συγχαρητήρια λέγοντάς μου πόσο περήφανος είναι για εμένα. Του απάντησα λοιπόν με την ερώτηση, αν θυμάται τι μου είχε κάνει κι έφυγα από το σχολείο και μου είπε πως η εκπαιδευτική γραμμή που είχε τότε ήταν να μην ακολουθούμε την εξειδίκευση. Να σημειώσω βέβαια πως ο ίδιος ήταν εξειδικευμένος σε όλη του τη ζωή ως καθηγητής. Επίσης η ουσία είναι στην εξειδίκευση, αφού όλα τα παιδιά έχουν το κάτι παραπάνω από το μέσο όρο σ’ έναν συγκεκριμένο τομέα. Όσο πιο νωρίς εξειδικευτείς σε αυτό που σου αρέσει, τόσο μεγαλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα στο μέλλον. Έχουμε παραδείγματα αθλητών όπως τενίστες ή ποδοσφαιριστές, καλλιτεχνών που βραβεύθηκαν με Νόμπελ, οι οποίοι δεν ήταν πάντα καλοί σε όλα κι εξειδικεύτηκαν από μικρή ηλικία.
Θα ήθελα να κλείσουμε δίνοντας έναν λόγο γιατί τα παιδιά να αγαπήσουν τα μαθηματικά, τη φυσική και τις επιστήμες και πως μπορούμε να το πετύχουμε αυτό.
Τα μαθηματικά είναι λίγο ξεχωριστή επιστήμη σε σχέση με όλα τα άλλα με την έννοια ότι τα μαθηματικά είναι μόνο σκέψη, ενώ οι άλλες οι επιστήμες είναι σκέψη και κάτι παραπάνω. Για παράδειγμα η χημεία είναι το πως η ύλη αλληλοεπιδρά με τον εαυτό της, η φυσική γιατί συμβαίνει αυτό που βλέπουμε αλλά τα μαθηματικά είναι ας το πούμε κάπως ξερά. Είναι μόνο σκέψη, αλλά μαθαίνουμε πως να σκεπτόμαστε κι αποτελούν τον καλύτερο τρόπο για να οξύνουμε τη σκέψη μας. Το πρώτο πράγμα που λέω στους φοιτητές μου, στο πρώτο μάθημα, «What is the Greek word for learning how to learn?», δηλαδή να μαθαίνουμε πως να μαθαίνουμε; Κανείς δεν ξέρει την ελληνική λέξη, εκτός από τους Κινέζους οι οποίοι απαντούν «mathematics». Επομένως η απάντηση βρίσκεται σε αυτό που σπουδάζουν και οι ίδιοι. Τι θέλω να πω; Αν κάποιος έχει μία κλίση αλλού, πρέπει να γίνεται με ξεκάθαρη προσέγγιση. Η Problem Solving Approach μ’ ενδιαφέρει περισσότερο, ώστε ο μαθητής ή ο φοιτητής να έρθει αντιμέτωπος μ’ έναν σωρό πληροφορίων και να αρχίσει από το τέλος για να βρει τι θέλει, να το καταλάβει και πάει από το τέλος προς την αρχή, όχι από την αρχή προς το τέλος. Τότε αυτό είναι πολύ πιο και οι ίδιοι οι φοιτητές προσπαθούν να δημιουργήσουν ή να βρουν την ίδια τη θεωρία που τελικά θα τους διδάξουμε. Κάπως έτσι πρέπει να λειτουργούν κα τα παιδιά, για να βρουν αυτό που ψάχνουν.
Εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε μεγάλους Ομίλους, καταλαμβάνοντας υπεύθυνες θέσεις όπως αυτή της αρχισυνταξίας. Σήμερα έχει τη δική της επιχείρηση, το GoogleLovesMe, με αντικείμενο το Digital Content- Ghostwriting & Media Planning και το site συνεντεύξεων- ανθρώπινων ιστοριών Let' s Talk.
