Το αγαπημένο του κτίριο στην Αθήνα είναι το Orbit, ενώ το νησί που του κινεί το αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον για τον «χαρακτήρα της», είναι η Σύρος. Ο Ιωάννης Βικέλας, που στην αφιέρωση στο βιβλίο του υπογράφει απλά ως Γιάννης, αποτελεί μία ιστορική μορφή για την αρχιτεκτονική της Ελλάδας. Κι αυτό δεν το λέμε μόνο γιατί έφερε τους ουρανοξύστες στην Αθήνα, χτίζοντας τον διαχρονικά εμβληματικό Πύργο των Αθηνών αλλά γιατί είναι πιο σύγχρονος κι από τους σύγχρονους. Δεν του αρέσει να επαναλαμβάνεται και δε σταματά να τροφοδοτεί τις πηγές έμπνευσής του με ταξίδια, μοντέρνες ιδέες και φρέσκιες προτάσεις εμποτισμένες με τα στοιχεία της φύσης όπως είναι το πράσινο, ο αέρας και το νερό.
“Το ύψος, συγκριτικά με την οριζόντια τοποθέτηση, αφήνει πολύ ελεύθερο περιβάλλον, που μπορεί να φυτευτεί, και δημιουργεί ένα τοπόσημο για την πόλη ως ένα χαρακτηριστικό σημείο προσανατολισμού”.
Τον συναντήσαμε στον Πύργο Atrina στο Μαρούσι, όπου εδρεύει το γραφείο που διατηρεί μαζί με τον γιο του κι επίσης αρχιτέκτονα, τον Αλέξανδρο Βικέλα. Ακόμη κι η επιλογή του γραφείου του έχει μία ξεχωριστή ιστορία κι άποψη… Όταν ο ίδιος ανέλαβε την υλοποίηση του έργου στον συγκεκριμένο πύργο και ο Μπάμπης Βωβός πρότεινε να του δώσει ως αντάλλαγμα ένα από τα πιο μεγάλα γραφεία στον ουρανοξύστη, εκείνος προτίμησε να κρατήσει τη «βυθισμένη πλατεία» που με τόση αγάπη είχε εντάξει στο σχέδιο και που αρχικά προοριζόταν για αποθήκες. Σήμερα αυτή η «πλατεία» 150 τετραγωνικών μέτρων είναι ένα από τα πιο φωτεινά κι αέρινα γραφεία, που έχουμε βρεθεί!
Κύριε Βικέλα, είστε ο αρχιτέκτονας του ιστορικού Πύργου των Αθηνών. Πείτε μας δύο λόγια για τη συντήρηση και διατήρηση, τόσο της κατασκευής όσο και του κύρους που έχει μέσα στην πόλη, το συγκεκριμένο έργο.
Η συντήρηση συμβαίνει απλά μ’ ένα ειδικό βαγονάκι, το οποίο περιστρέφεται γύρω από τον Πύργο. Σε ό,τι αφορά στο κύρος του έργου, η αλήθεια είναι πως δεν έχει υπάρξει κάτι καινούργιο για να το ξεπεράσει αρχιτεκτονικά. Τα ψηλά κτήρια στην Αθήνα είναι δύο, ένα στην Πανόρμου που δημιουργήθηκε από μία κατασκευαστική εταιρεία που έχτιζε πολυκατοικίες και ήταν κάπως απρόσωπο κι ένα ο Πύργος των Αθηνών. Ο Πύργος λοιπόν φιλοδοξούσε να έχει μία ενδιαφέρουσα παρουσία και πράγματι, πιστεύω πως τα κατάφερε.
Θα σταθώ λίγο σε αυτό που είπατε, στον απρόσωπο χαρακτήρα κάποιων κτηρίων. Θέλω να μου πείτε πως έχετε καταφέρει ένα τόσο ψηλό κτίριο σαν τον Πύργο των Αθηνών, να έχει προσωπικό χαρακτήρα;
Η πλούσια εμπειρία που είχα αποκτήσει από τα ταξίδια μου στο εξωτερικό και κυρίως στη Νέα Υόρκη, μου είχαν μάθει πως υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις κι αντιμετωπίσεις των ψηλών κτηρίων. Από τη μία ήταν εκείνα που κατασκευάζονται εξολοκλήρου από γυαλί χωρίς τελείωμα κι από την άλλη εκείνα που ξεκινούσαν με γυαλί και είχαν κατακόρυφες κολώνες ανά διαστήματα. Στην πρώτη κατηγορία αισθανόσουν πως κάτι έλειπε, αφού η εικόνα του γυάλινου ήταν εντελώς απρόσωπη και το μάτι σου δε στεκόταν κάπου. Με αυτή την εμπειρία λοιπόν, σχεδίασα αρχικά έναν άλλο πύργο που λυπήθηκα που δεν υλοποιήθηκε ως έργο και στη συνέχεια τον πιο συντηρητικό- ας το πούμε- Πύργο. Κρίθηκε πως πρέπει να γίνει ένας πιο ελληνοπρεπής πύργος από αυτή τη μοντέρνα εικόνα που είχα στο μυαλό μου. Έτσι προχωρήσαμε στην πιο συντηρητική λύση με κάποια σύγχρονα στοιχεία. Η καινοτομία ήταν ότι ο Πύργος τελείωνε πάνω σ’ ένα πλήρες στοιχείο, αλλά από κάτω το γυαλί δε συνέχιζε καθώς έκανε μία εγκοπή μέσα και αυτή η εγκοπή υπήρχε και στη βάση του κτηρίου. Επίσης μία ακόμη καινοτομία ήταν ότι μεταξύ των συμπαγών κατακόρυφων στοιχείων υπήρχαν και μεταλλικά, που κρατούσαν το υαλοστάσιο. Ένας πολύ καλά μελετημένος συνδυασμός υλικών, αφού κανένα στοιχείο δεν είχε τοποθετηθεί με κάποιον αφελή τρόπο. Αντιθέτως υπήρχε απόλυτη αρμονία σε κάθε πλευρά του Κτηρίου. Ακόμη κι οι αμερικάνικοι ουρανοξύστες είχαν αδύναμο τελείωμα, συγκριτικά με τον Πύργο των Αθηνών.
Είστε από τους πρώτους που σχεδιάσατε εμπορικά κέντρα στην Ελλάδα, όπως είναι το Galleria στην περιοχή της Γλυφάδας. Θα θέλατε να δείτε περισσότερα ή λιγότερα εμπορικά κέντρα στις μεγάλες πόλεις όπως είναι η Αθήνα και γιατί;
Το εμπορικό κέντρο αποτελεί την εξέλιξη των καταστημάτων, που βρίσκονται κατά μήκος μίας οδού όπως στην Ερμού κι εκτείνονται στις δύο πλευρές του δρόμου σε συνέχεια. Το πρόβλημα ήταν να βρεθεί λύση για να μπορεί ο καταναλωτής να χαζέψει άνετα, ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών, θορύβων της πόλης και φυσικά οχημάτων. Το πρόβλημα αυτό λύθηκε μέσω των εμπορικών κέντρων. Οι δρόμοι αντικαθίστανται μ’ έναν στεγασμένο χώρο κι όλα γίνονται πιο ευχάριστα για το κοινό. Συγκεκριμένα το Galleria στη Γλυφάδα είχε κάτι ξεχωριστό, αφού ήταν το μοναδικό που διέθετε ένα μεγάλο εσωτερικό αίθριο με ελεύθερο ασανσέρ στον χώρο και κυλιόμενες σκάλες. Πρέπει να ομολογήσω πως μιλάμε για μία εξαίρεση στα εμπορικά κέντρα, τα οποία εκτείνονται συνήθως οριζόντια όπως είναι το River West στο οποίο αξίζει να αναφέρω ότι πρόσφατα προσθέσαμε το στοιχείο των καταρρακτών, που καταλήγουν σ’ ένα ποταμάκι.
“Η ομορφιά είναι αντικειμενική. Υπάρχει κάποιος που θα πει ότι δεν του αρέσει η Μόνα Λίζα, ο Πραξιτέλης ή ο Παρθενώνας κι αυτό να στέκεται ως άποψη;”
Κάποτε οραματιζόσασταν μία πιο πράσινη Αθήνα. Πόσο εφικτό πιστεύετε πως είναι αυτό, με βάση την πορεία σας ως αρχιτέκτονας για τη σύγχρονη Αθήνα;
“Το χάσαμε το τρένο”! Πλέον δεν υπάρχει ούτε ελεύθερος χώρος στην πόλη, αφού χτίστηκε ολόκληρη. Επομένως είναι αδύνατο να ενταχθεί το πράσινο στην Αθήνα.
Το 2010 είχατε δηλώσει σε συνέντευξη που κάναμε μαζί, ότι η Αθήνα σάς φαίνεται «Ανώνυμη, ουδέτερη και τελικά άσχημη!» Είχατε μάλιστα πει πως «Δυστυχώς το μάτι δεν αναπαύεται πουθενά και δεν υπάρχει καμία αρχιτεκτονικά, νότα αισιοδοξίας». Σήμερα έχει αλλάξει κάτι σε αυτή την άποψή σας;
Δυστυχώς όχι, παρά μεμονωμένα κτήρια από ταλαντούχους νέους αρχιτέκτονες. Κι αυτά όμως είναι σποραδικά. Επομένως δε μπορείς να τα δεις ως σύνολο, δηλαδή σαν μία ενδιαφέρουσα περιοχή. Είναι κατά κάποιο τρόπο αφανή, γιατί πρέπει να πας σε συγκεκριμένη διεύθυνση για να τα δεις. Όταν περιηγείσαι στην πόλη, δεν τα βλέπεις.
Ποια είναι η γνώμη σας για την αλλαγή, που παρατηρείται αρχιτεκτονικά στα προάστια- και κυρίως στα νότια- των Αθηνών;
Αυτή η μοντέρνα αντιμετώπιση με τα λευκά κτήρια, που εμπνέονται από τη θάλασσα κι άλλα στοιχεία της φύσης και του μινιμαλισμού, μού φαίνεται πολύ ενδιαφέρουσα.
Εσείς τι θα θέλατε να δείτε στα προάστια της πόλης;
Ήδη συντελείται ένα μεγάλο έργο, αυτό του Ελληνικού. Εκεί βρίσκεται κι ένας ουρανοξύστης και μάλιστα έχουν πουληθεί όλα τα διαμερίσματα.
Έχετε μία αδυναμία στο ύψος, σωστά;
Το ύψος, συγκριτικά με την οριζόντια τοποθέτηση, αφήνει πολύ ελεύθερο περιβάλλον το οποίο μπορεί να φυτευτεί. Επιπλέον το ύψος έχει πολλά αρχιτεκτονικά πλεονεκτήματα και δημιουργεί ένα τοπόσημο για την πόλη, ως ένα χαρακτηριστικό σημείο προσανατολισμού. Για παράδειγμα λες «τον αφήνω πίσω μου» ή «πηγαίνω προς αυτό», π.χ. κατευθύνομαι προς τον Πύργο των Αθηνών.
Πάμε λίγο στο κέντρο της πόλης. Εκεί τι μπορεί και τι πρέπει να αλλάξει, κατά τη γνώμη σας;
Αν μπορούσαμε να κατεδαφίσουμε ένα μεγάλο μέρος του και να το ξαναχτίσουμε!
Το 2010 πάλι, μού είχατε πει σχετικά με την αρχιτεκτονική έμπνευση «Το μυαλό κι η ψυχή χρειάζονται να τροφοδοτούνται. Ο κόσμος είναι τόσο μεγάλος και πλούσιος, για να τον αγνοείς!». Πόσο έχουν αλλάξει οι πηγές έμπνευσης της αρχιτεκτονικής μέσα στα χρόνια;
Ήταν μεγάλη μου επιθυμία να μην επαναλαμβάνομαι κι έτσι προσπαθούσα να βρίσκω καινούργιες ιδέες, που να πλουτίζουν το περιβάλλον με την παρουσία των κτιρίων.
Ποιες είναι οι σύγχρονες τάσεις της αρχιτεκτονικής των πόλεων και τι εξυπηρετούν περισσότερο (π.χ. το κοινό, τον σύγχρονο άνθρωπο, την προστασία του περιβάλλοντος);
Νομίζω ότι το τι εξυπηρετούν, δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά. Η αρχιτεκτονική εξυπηρετεί τον άνθρωπο και δημιουργεί τις πόλεις του.
Το γραφείο σας σήμερα είναι με τον γιο σας, Αλέξανδρο Βικέλα. Πως είναι να δουλεύετε μαζί;
Ο ένας συμπληρώνει τον άλλο.
Τελικά ποιος επηρεάζεται περισσότερο, εσείς από τη νέα γενιά ή εκείνος από εσάς;
Δύσκολο το ερώτημα! Νομίζω ότι αλληλοσυμπληρωνονόμαστε, πότε ρίχνω μία ιδέα και την αποδέχεται βελτιώνοντάς τη και πότε συμβαίνει το αντίστροφο.
Υπάρχει κάτι στη σύγχρονη αρχιτεκτονική, που δε σας αρέσει ή που δε συμφωνείτε;
Ο στόχος για τον δημιουργό, όπως και για κάθε αρχιτέκτονα, είναι η προσέγγιση στο ωραίο και την ομορφιά. Αν πλησιάζεις προς αυτό τον ιδανικό στόχο, τότε είσαι μέσα στο παιχνίδι.
Εκτός αρχιτεκτονικής, ποια είναι τα ενδιαφέροντά σας;
Η λογοτεχνία και η μουσική. Διαβάζω και ακούω κάθε είδους, αρκεί να είναι ωραίο. Η ομορφιά υπάρχει πάντα και στα λαϊκά και στα κλασικά!
Έχω ακούσει πως είστε λάτρης των παλαιών αυτοκινήτων. Αληθεύει;
Αληθεύει, μου αρέσουν τα αυτοκίνητα καθώς υπάρχει και σε αυτά μία εξέλιξη όπως στην αρχιτεκτονική. Πάλι συναντούμε την ομορφιά στην κατασκευή και τον σχεδιασμό.
Τι κρατάτε από το παλιό και τι σας γοητεύει στο καινούργιο;
Η αλληλουχία της ομορφιάς!
Δίνετε μεγάλη έμφαση στην ομορφιά, ε;
Νομίζω ότι είναι ό,τι πολυτιμότερο. Για σκεφθείτε πως από ένα κομμάτι μουσαμά, που είναι μηδενικής αξίας, δημιουργήθηκε η Μόνα Λίζα! Και ξαφνικά ο μουσαμάς έχει τρομερή αξία. Αυτό λοιπόν οφείλεται στην ομορφιά.
Η ομορφιά είναι υποκειμενική;
Όχι δεν είναι, υπάρχει κάποιος που θα πει ότι δεν του αρέσει η Μόνα Λίζα; Εάν ήταν υποκειμενική, τότε θα είχε κανείς το δικαίωμα να πει ότι δεν του αρέσει ο Πραξιτέλης ή ο Παρθενώνας κι αυτό να στέκεται ως άποψη. Δε συμβαίνει όμως, γιατί η ομορφιά είναι αντικειμενική.
Τι δε γνωρίζει το ευρύ κοινό για εσάς, που θα θέλατε να το μάθει;
Ο κόσμος νομίζει πως είμαι ο αρχιτέκτονας των πύργων και των γυάλινων κτηρίων, αλλά δεν είναι έτσι. Δεν είμαι μόνο αυτό, αφού έχω χτίσει κατοικίες στα προάστια της Αττικής, σύγχρονα εμπορικά κέντρα και πρόσφατα κάναμε την ανακαίνιση του Μουσείου Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στο Παγκράτι. Ένα από τα αγαπημένα μου κτήρια στην Αθήνα είναι το Orbit, που έχει σχεδιάσει το γραφείο μας. Επίσης ετοιμάζουμε ένα μεγάλο έργο με 22 διαμερίσματα στον παραλιακό δρόμο, στην περιοχή της Γλυφάδας με το όνομα Νηρηίδες και θα είναι μαγευτικό…
Γιατί κάτι μου λέει πως τα ονόματα πολλών κτηρίων του Γραφείου, είναι δική σας έμπνευσης;
Γιατί είναι! Το ξενοδοχείο Plaza, εγώ το «βάφτισα».
Σας αρέσει το δημιουργικό κομμάτι της δουλειάς σας, από τη σύλληψη της ιδέας και τον σχεδιασμό μέχρι την ονοματοδοσία του έργου. Σωστά;
Νομίζω πως η αρχιτεκτονική είναι ένα από τα πιο πολύτιμα επαγγέλματα. Αποτελεί μεγάλο προνόμιο! Βλέπεις μία κουκίδα, που έχεις στο μυαλό σου, να γίνεται ένα τεράστιο αποτέλεσμα.
Photo credits: Ιωάννα Μορφινού
Εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε μεγάλους Ομίλους, καταλαμβάνοντας υπεύθυνες θέσεις όπως αυτή της αρχισυνταξίας. Σήμερα έχει τη δική της επιχείρηση, το GoogleLovesMe, με αντικείμενο το Digital Content- Ghostwriting & Media Planning και το site συνεντεύξεων- ανθρώπινων ιστοριών Let' s Talk.
